Anno 2008 stelde België in het kader van de Europa 2020-strategie voor het eerst een ambitieuze
doelstelling voorop om het aantal mensen dat werd getroffen door armoede of sociale uitsluiting
sterk te doen afnemen. Het is in die periode (2007-2008) dat ook het platform ‘Decenniumdoelen’
ontstond, een uniek Vlaams samenwerkingsverband van armoedeorganisaties, vakbonden,
mutualiteiten en het bredere middenveld. Vanuit de vaststelling dat er in die periode circa 1,5 miljoen
Belgen in armoede leefden en de inkomensongelijkheid bleef toenemen, riepen wij de overheden op
om voorrang te geven aan de strijd tegen armoede. In dit kader werden zes grote
beleidsdoelstellingen geformuleerd:
- Een halvering van de gezondheidsongelijkheid tussen arm en rijk.
- Een halvering van het aantal gezinnen waar niemand werkt.
- Voor elk gezin, ongeacht de samenstelling, minstens een inkomen dat de Europese
armoederisicodrempel bereikt. - Een toename van het aantal goede en betaalbare huurwoningen met 150.000 eenheden,
waarvan minstens de helft sociale woningen zijn. - Een daling tot 3% van laaggeletterdheid en laaggecijferdheid bij jongeren, in alle
onderwijsvormen en voor alle jongerengroepen. - Mensen in armoede verbreden hun netwerken.
Om de evolutie te meten werd i.s.m. met de toenmalige onderzoeksgroep OASeS (Universiteit
Antwerpen), de Armoedebarometer ontwikkeld. Deze barometer had als doel om jaarlijks de
armoedetoestand in Vlaanderen te monitoren op het vlak van 6 domeinen: gezondheid, inkomen,
arbeid, wonen, onderwijs en samenleven. Deze 6 doelen vormden het toetsingskader, maar waren
tegelijk ook een richtingwijzer. Duidelijk geïnspireerd door de Decenniumdoelen formuleerde de
Vlaamse regering in 2009 voor het eerst ook expliciet haar armoededoelstellingen in het PACT 2020.
Deze ambities werden ondertussen geactualiseerd in het huidig Vlaams actieplan 2018-2024.
Terugkijkend op al die jaren van sterke ambities en ronkende verklaringen, stellen we vandaag echter
weinig of geen verbeteringen vast in de armoedesituatie in Vlaanderen. Geen van de vooropgestelde
Decenniumdoelen werden behaald. Aan het ‘armoedecijfer’ zelf veranderde wezenlijk weinig. Zo bleef
het aandeel personen onder de armoededrempel (= 60% van het nationaal mediaan beschikbaar
huishoudinkomen na sociale transfers) in Vlaanderen sinds 2008 schommelen tussen 10% en 11%.
Vanaf 2019 lijkt er sprake van een lichte kentering, al moeten we een mogelijke daling tegelijk ook
sterk nuanceren (zie verder). Armoede kent vandaag meer dan ooit ook nieuwe gezichten. Tegelijk
beweegt er veel onder de radar. Nuances en nader onderzoek zijn dan ook op zijn plaats.
Met deze 16e Armoedebarometer zullen we aantonen dat één algemene indicator vandaag
onvoldoende zegt over armoede als we tegelijk niet stilstaan bij de stijgende kosten van het
levensonderhoud. We zoomen traditiegetrouw in op de 6 gebruikelijke domeinen maar zoeken
tegelijk ook naar verklaringen op andere terreinen. We staan per domein ook stil bij diverse
beleidsmaatregelen die een positieve of negatieve impact (kunnen) hebben op de armoede.
Deze Armoedebarometer is meer dan een bundeling van cijfergegevens, maar wil het Vlaamse en
het federale beleid jaarlijks een kritische spiegel voorhouden en aandacht vragen om blijvend, maar
vooral ook meer structureel, doel -en impactgericht in te zetten op armoedebestrijding. Op het einde
raken we nog even het herverdelingsvraagstuk aan, want de slotvraag is uiteindelijk: in welke
samenleving wensen wij morgen te leven? De vraag is immers niet enkel of we armoede uit onze
samenleving kunnen verbannen, maar of we dit ook effectief willen.